बिनकामाच्या नोंदी

 १. ओठांवर कोवळी लव फुटू लागलेल्या कॉलेजवयीन मुलांची भाषा कानावर पडते. अशी बेमुरव्वत रग कधीकाळी आपल्या आतही होती आणि तिच्या फोर्समुळे आपणही याच भाषेतून जगाशी संवाद साधत होतो, हे आठवून कसंसंच वाटतं.

तोंडातून बाहेर पडणाऱ्या कोणत्याही वाक्याचा अंत अस्ति आरंभ करायचा झाल्यास लवड्या सोडून इतर कोणता शब्दच जवळ असू नये, ही परिस्थिती मोठी आश्चर्याची वाटते. अर्थात, सगळं करून भागल्यावर आज मला तसं वाटणं साहजिकच आहे. पण सवाल इथं माझा नाहीये. सवाल, माझं नक्की काय काय करून भागलं आहे, हा ही नाहीये.

सवाल हा आहे की सभ्य नागरी समाजाचे सदस्य म्हणून जगण्याचा आपण जो ठराव पास केला आहे, त्याचं काय? तो ठराव राजरोस उद्ध्वस्त करणाऱ्या त्या विवक्षित शब्दाचं आपण काय करणार आहोत? सांगा ना काय करणार आहात? सांगा की.! तुम्हाला विचारतोय.! हे असं ऐकून न ऐकल्यासारखं करणं, हा एक मार्ग झाला. पण ती सोयीस्कर पळवाट होय. वडिलकीच्या नात्याने त्या मुलांना एखादं भाषण सुनावून पोबारा करणं, हा दुसरा एक मार्ग झाला. पण तेही तसं रिस्कीच आहे. कारण या देशात भाषण ठोकून सुरक्षित पोबारा करायची सूट फक्त एकाच माणसाला आहे.

२. पाऊस सलग सलग. बऱ्याच दिवसांनी गुडलक कॅफेच्या आसऱ्याला जाऊन बसलो, तर तिथं नेमका बोगस शिळा समोसा आणि बकवास चहा वाट्याला आला. त्यात भरीस भर म्हणजे कॉलेजमधला जगदाळे अचानक भेटला. ओळख दाखवत आला आणि खुर्ची ओढून बसलाच ऐसपैस. मग थापांचा प्रवाह सुरू झाला. " मस्त मजेत चाललंय. सध्या चाकणला असतो, मर्सिडीज बेंझ मध्ये.‌ सहकार नगरला एक बंगला घेतलाय. रिनोवेशन करायचंय. आता सेटल झालं पायजे मलापण. डिसेंबरमध्ये लग्न करतोय. बायको आयटीत असते. फोन करतो, लग्नाला ये. नंतर मग फेब्रुवारीत आमचं जर्मनीला जायचं चाललंय" वगैरे.

मी "वा ! वा ! छान छान!" करत उरकलं आणि बाहेर पडलो.

आता हा भामटा सहकारनगर वरनं चाकणला कसा जातो रोज ? उडत उडत की लोटांगण घालत? आणि याच्या बापानं तरी जर्मनीचं नाव ऐकलं होतं का? साला ऐकून घेणारा भेटला की हा चालूच होतो सुसाट. जुनी खोड गेलेली दिसत नाय अजून.

३. श्रीराम लागू रंग अवकाश ला जॉयराईड म्हणून एक नाटक होतं.‌ विभावरी देशपांडेंचं नाव बघून गेलो, पण काही खास नव्हतं.‌ नंतर नंतर तर पात्रांच्या जागी बॉसची कल्पना करायला लागलो. मग ते समोरच्या स्टेजवरून कसा कसा अभिनय करतील वगैरे कल्पना रंगवत बसून राहिलो. "नाय नाय नाय. असं चालणार नाय!" म्हणत दोन्ही हात हलवत खुर्चीतून किंचाळत उठतानाही दिसायला लागले. असं काहीबाही मनात खेळवत असतानाच नाटक संपलं. अंगाला चिटकलं नाही. दुसऱ्या मिनिटाला सॅकमधून जर्कीन काढत बाहेर पडलो.‌ संपली सगळी कलाबिला ऑन दि स्पॉट.

येताना दहीहंडीचा दणदणाट. फुल्ल ट्रॅफिक जॅम. डॉल्बीच्या भिंतींपुढून सरकतानाची दहा मिनिटं मरणप्राय. कानाच्या पडद्यावर दुखरी कंपनं आदळत राहिली. एका हाताने कान दाबून दुसऱ्या हातानं हॅंडल पकडत कसाबसा निसटलो. अजून थोडा वेळ अडकलो असतो तर पडदा फाटलाच असता. कृष्णानं पाच हजार वर्षांपूर्वी चोरून लोणी खाल्लं नसतं तर, हे सगळं या लेव्हलला गेलंच नसतं.

(असं बघ संप्या, की यात काहीतरी लिंक पाहिजे, सातत्य पाहिजे. काही ठिकाणी विस्तार पाहिजे. हे असं तुकडे तुकडे जोडत भरकन पुढं सरकणं, म्हणजे चंचलतेचं लक्षण आहे. तुझी इम्मॅच्युरिटी पुन्हा उफाळून आलीय की काय?)

४. यूट्यूबवर येल युनिव्हर्सिटीचा कुणी प्रोफेसर दिसला. सांगत होता की, "समजा मी लेक्चर देत असलो आणि त्याचवेळी माझा रिलेटीव्ह आजारी असल्याची बातमी मला मिळाली; तर मी विद्यार्थ्यांना सांगेन की आत्ताच मला एक वाईट बातमी मिळालीय, पण तरीही मी प्रयत्न करेन की त्या बातमीचा माझ्यावर काही परिणाम होणार नाही.‌"

ग्रेट!! अमेरिकेत समजा असला च्युतापा खपून जात असेल. पण इथं त्याचं काय होय? इथं लोक खोटंखोटं आजारी पडून महिना महिना कामावरून फरार होतात. आणि पुन्हा येताना असंच कुठूनतरी बनावट मेडिकल सर्टिफिकेट उचलून आणतात. पाठवू काय तिकडं तुमच्या क्लासमध्ये? पाठवू?

५. हा एक निराळाच प्रॉब्लेम मागं लागलाय. वेळीच आवर घातला पाहिजे. नाहीतर केस हाताबाहेर जाणार.

म्हणजे जिना उतरून खाली आल्यावर अचानक वाटतं की कुलूप लावायचं विसरलो की काय? मग चेक करायला पुन्हा जिना चढून वर जावं लागतं.

किंवा कधी मॉलमधून कार्ड पेमेंट करून कार्ड नीट पाकीटात ठेवून रस्त्याला लागतो. तरीही निम्म्या वाटेत हुरहूर लागते की कार्ड घेतलं की विसरलो तिथंच? मग बाईक साईडला घेऊन जीन्सच्या खिशातून वॉलेट काढून चेक करावं लागतं.

किंवा एखाद्याला काही कामाचा व्हॉट्सअप मेसेज पाठवायचा असतो. तसा तो पाठवतो.‌ पण थोड्या वेळानं दचकतो की तो मेसेज पर्सनल नंबरवर पाठवला की चुकून एखाद्या ऑफिशियल ग्रुपवर पाठवून दिला?? बापरे.!

आता हा मानसिक रोग आहे. आणि तो हळूहळू आपल्यावर सवार होत चाललाय, हे उघडच आहे. कारण आता हे लिहितोय तर तेवढ्यातही राहून राहून वाटतंय की सकाळी निघताना हीटर बंद केला होता ना नक्की? की राहिला तसाच?

जाऊ दे च्यायला पेटू दे एकदाच सगळं. आग लागू दे सगळी.!

६. चार दिवस जोडून सुट्टी आली. सोलो ट्रीप काढायला पाहिजे कोकणात असं नुसतं ठरवत बसलो. केलं काहीच नाही. लोळत लोळत वाचत दिवस घालवले जागच्या जागी. एकदा फक्त पॅसिफिक मॉलमध्ये जाऊन आलो. सेल्सवुमन चांगलीच बडबडी होती. पण माझा मनहूस चेहरा बघून भल्याभल्यांचा जातो तसा तिचाही कॉन्फिडन्स गेला. शर्टचा चॉईस काही वाईट नव्हता तिचा, बाय द वे.

तर मग शिक्षा म्हणून माघारी येताना सेव्हन लव्हज् चौकात छोटासा अपघात झाला. मागून एका कारनं हलका डॅश मारला. खाली पडलो. पण विशेष काय नुकसान नाही. मान्य आहे की आपण हेडफोन्स घालून बाईक चालवत होतो. पण चूक सांगण्याची ही कुठली पद्धत आहे? सरळ डॅश मारता? वगैरे काय सगळं हिंदीत विचारत बसलो नाही. कारण हिंदीत भांडायचं म्हणजे.. असो.

'द लायब्ररी'

इथे या पुस्तकाचे दोन परिचय आहेत.

परिचय क्र. १ (कधीच काहीच न वाचणाऱ्यांसाठी) :

तुम्हाला वाचनाचा तिटकारा किंवा आळस किंवा निरूत्साह असेल. पुस्तक हातात घ्यायचं जीवावर येत असेल किंवा पुस्तक बघताच अंगावर काटा येत असेल. पण तरीही कधीकधी पुस्तकांबद्दल कुतूहल वाटत असेल, तर खास तुमच्यासाठी‌ हे पुस्तक आहे-- झोरान झिवकोविचचं 'द लायब्ररी'.! अलीकडेच नीतीन रिंढे या व्यासंगी व्यक्तीनं हे मराठीत भाषांतरित केलं आहे.

छोटेखानी पुस्तक आहे, शंभरेक पानांचं. याचा आकार अगदी तळहाताच्या पंजात मावेल एवढा आटोपशीर आहे. यात वाचनासंबंधी सहा छोट्या-छोट्या कथा आहेत, ज्या अद्भुत आणि धमाल आहेत. वाचताना मौज येते. भाषा अगदी सोपी सुंदर सुटसुटीत आहे. नवीन वर्षात वाचनाची सुरूवात करायची असेल तर हे अगदी परफेक्ट पुस्तक आहे.

फक्त एवढंच करावं लागेल की हे पुस्तक मिळवावं लागेल आणि सरळ पहिल्या कथेपासून वाचायला सुरुवात करावी लागेल.‌ बाकीचे सगळे बहाणे बाजूला ठेवून, मनाचा निश्चय करून हे एवढं एक पुस्तक जरी वाचलंत तरी वाचनाची मौज काय असते, याची झलक मिळेल. कळेल की पुस्तकांपासून मिळणारा आनंद हा जगातल्या इतर कुठल्याही आनंदाहून जास्त मंगलदायी असतो, असं काही लोक का म्हणतात ते !!

आणि एक गुड न्यूज म्हणजे हे पुस्तक वाचून संपवायला फक्त दोन-अडीच तास पुरेसे आहेत.! आयुष्यातले दोन-अडीच तास कुणीही नक्कीच काढू शकतं. एवढंही काही कुणी बिझी नसतं.!

परिचय क्र. २ (वाचणाऱ्यांसाठी) :

पुस्तकप्रेमी असाल तर तुमच्यासाठी यात निव्वळ आत्मप्रत्ययाचं सुख वाट बघत आहे.‌ पुस्तकं-वाचन अशा एकजिनसी सूत्रात गुंफलेल्या सहा कथा आहेत. या सर्व कथांमध्ये जादूई वास्तववाद रचलेला आहे.

'आभासी ग्रंथालय' या कथेत अशा एका रहस्यमयी वेबसाईटची कल्पना रंगवलेली आहे की ज्यावर भविष्यातील सर्व संभाव्य पुस्तकं आधीच प्रकाशित केलेली दिसतात.

'घरातलं ग्रंथालय' या कथेतल्या एका माणसाच्या पत्रपेटीत आपोआपच ग्रंथ येऊन प्रकट होत राहतात, ते साठवता साठवता त्याला बूड टेकायलाही जागा उरत नाही.

'रात्र-ग्रंथालय' या कथेत रात्रीच्या वेळी आत्म्यांच्या ग्रंथ-संग्रहात रूपांतरित होणारं ग्रंथालय आहे.

'नरकातलं ग्रंथालय' ही कथा अजिबात न वाचणाऱ्या माणसांना मृत्यूनंतर काय मजेशीर शिक्षा दिली जाते, यावर आहे.

'लघुत्तम ग्रंथालय' म्हणजे फक्त एकाच पुस्तकाची लायब्ररी. आणि हे जादूई पुस्तक सतत वेगवेगळ्या पुस्तकांची रूपं धारण करत असतं.

'घरंदाज ग्रंथालय' या कथेत फक्त आणि फक्त हार्ड बाउंड पुस्तकंच आवडणारा एक विक्षिप्त ग्रंथ संग्राहक आहे. आणि त्याच्या संग्रहात जेव्हा एक पेपरबॅक येऊन पडतं, तेव्हा त्या घुसखोर पुस्तकापासून तो स्वतःची सुटका कशी करून घेतो याची मिश्किल कहाणी आहे.

या एकूणच पुस्तकात काही आदरणीय पुस्तकविके, मुरलेले ग्रंथपाल, चॅप्टर लेखक, तसेच acquired taste विकसित झालेले चक्रम वाचक भेटू शकतात. त्यांचे एकेक नखरे पाहून ओठांची एक कड मुडपत सुरु झालेलं स्माईल हळूहळू सूक्ष्म गुदगुल्यांमध्ये रूपांतरित होत राहतं. जरूर वाचून पहा.‌